Bilgisayarlar, karmaşık işlemleri gerçekleştirebilmek ve kullanıcıların bilgisayarı etkin bir şekilde yönetebilmek için işletim sistemlerine ihtiyaç duyarlar. İşletim sistemi (Operating System), donanım ve yazılım arasında bir köprü görevi görerek bilgisayarın temel işlevlerini yönetir ve kullanıcıların bilgisayarı verimli bir şekilde kullanmalarını sağlar. Bunu bir bakıma orkestra şefine benzetilebilir, Koordinasyon ve Yönetim, Zamanlama ve Hızlandırma, Hata Yönetim ve İletişim ve Arabuluculuk(Uygulamalar ve Donanım arasında)
1. İşletim Sistemi Nedir?
İşletim sistemi, bir bilgisayarın temel işlevlerini yöneten ve uygulama yazılımlarının bilgisayar donanımıyla iletişim kurmasını sağlayan bir yazılım tabakasıdır. Bilgisayarın donanımı ile kullanıcılar arasında etkileşimi sağlar ve kaynakları (işlemci, bellek, disk vb.) uygulamalar arasında paylaştırır. Ayrıca, giriş/çıkış işlemlerini, ağ iletişimini, bellek yönetimini ve dosya sistemi gibi temel işlemleri de kontrol eder.
2. İşletim Sistemi Nasıl Çalışır?
Bir işletim sistemi, çekirdek (kernel) ve sistem programlarından oluşur. Çekirdek, işletim sisteminin en temel parçasıdır ve doğrudan donanımla iletişim kurarak uygulamaların çalışmasını sağlar. Sistem programları ise çekirdeğin üzerine kurulan ve işletim sistemi hizmetlerini sağlayan yardımcı programlardır.
İşletim sistemi, kullanıcının bilgisayarı açtığı andan itibaren çalışmaya başlar. Başlangıçta BIOS (Basic Input/Output System) veya UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) gibi önyükleme (boot) programları, bilgisayarın donanımını başlatır ve işletim sistemini yüklemeye hazırlar. Ardından, işletim sistemi çekirdeği belleğe yüklenir ve çalışmaya başlar.
İşletim sistemi, bellek yönetimiyle başlayarak işlemci, giriş/çıkış cihazları ve diğer donanım bileşenlerini yönetir. Uygulama yazılımları çalıştırıldığında, işletim sistemi bunların kaynak kullanımını kontrol eder ve gerektiğinde önceliklerini belirler. İşletim sistemi aynı zamanda dosya sistemi üzerinden verileri saklar ve yönetir, ağ iletişimini yönetir, kullanıcı girişlerini alır ve çeşitli hata durumlarını ele alır.
3. İşletim Sistemlerinin Özellikleri
Çoklu Görev (Multitasking): İşletim sistemleri, birden fazla uygulamayı aynı anda çalıştırabilir ve bunlara öncelikler belirleyerek kaynakları etkin bir şekilde kullanabilir.
Çoklu İşlemci Desteği: Günümüzdeki işletim sistemleri, çok çekirdekli işlemcileri destekleyerek çoklu iş parçacığı (thread) çalıştırma yeteneği sunar.
Sanal Bellek Yönetimi: İşletim sistemi, fiziksel belleği sanal bellek olarak kullanarak bellek alanını genişletir ve uygulamalara daha fazla bellek alanı sağlar.
Dosya Sistemi Yönetimi: İşletim sistemi, dosyaları düzenleyerek verilerin depolanmasını ve erişimini sağlar.
Ağ Yönetimi: İşletim sistemi, ağ bağlantılarını yönetir ve internet erişimini sağlar.
Güvenlik: İşletim sistemi, kullanıcıların ve sistem verilerinin güvenliğini sağlamak için erişim kontrolleri ve kimlik doğrulama mekanizmaları kullanır.
4. Popüler İşletim Sistemleri
Windows: Microsoft tarafından geliştirilen Windows, masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarda en yaygın kullanılan işletim sistemlerinden biridir.
macOS: Apple tarafından geliştirilen macOS, Mac bilgisayarlarında kullanılan işletim sistemidir.
GNU/Linux: Açık kaynak kodlu ve özgür yazılım felsefesine dayanan GNU/Linux, hem masaüstü hem de sunucu alanında kullanılmaktadır.
Bunlara mobil cihazlar için olan ios ve android ekleyebiliriz.